Nghệ Thuật Của Sự Gìn Giữ và Lan Tỏa Đạo Đức: Bài Học Cho Người Thầy Từ Lão Tử
Trong hành trình kiến tạo những thế hệ tương lai, chúng ta không chỉ truyền thụ kiến thức mà còn gieo mầm những giá trị đạo đức, nhân cách. Chúng ta mong muốn học sinh của mình lớn lên không chỉ giỏi giang mà còn là những người sống có trách nhiệm, biết yêu thương và biết cách lan tỏa những điều tốt đẹp. Lão Tử, với trí tuệ uyên thâm trong Đạo Đức Kinh, đã mang đến một triết lý sâu sắc về sức mạnh của sự gìn giữ (bất bạt, bất thoát) và con đường để lan tỏa Đức (phẩm chất, đạo đức) từ cái cá nhân đến toàn thiên hạ.
Chương 54 của Đạo Đức Kinh là một lời chỉ dẫn vô cùng quý giá, giúp chúng ta nhìn nhận lại cách mình xây dựng phẩm chất đạo đức cho học sinh, cách mình làm gương và cách mình tạo ra ảnh hưởng tích cực từ trong ra ngoài:
"Thiện kiến giả bất bạt, Thiện bão giả bất thoát. Tử tôn dĩ tế tự bất chuyết. Tu chi ư thân, Kỳ đức nãi chân. Tu chi ư gia, Kỳ đức nãi dư. Tu chi ư hương, Kỳ đức nãi trường. Tu chi ư quốc, Kỳ đức nãi phong. Tu chi ư thiên hạ, Kỳ đức nãi phổ. Cố, Dĩ thân quan thân, Dĩ gia quan gia, Dĩ hương quan hương, Dĩ quốc quan quốc, Dĩ thiên hạ quan thiên hạ. Ngô hà dĩ tri thiên hạ nhiên tai? Dĩ thử."
(Người khéo xây dựng thì không thể nhổ bật, người khéo ôm giữ thì không thể tuột mất. Con cháu dùng đó mà tế tự không dứt. Tu (rèn luyện) ở thân, Đức của nó thật chân thật. Tu ở nhà, Đức của nó được dư dật. Tu ở làng (quê hương), Đức của nó được lâu dài. Tu ở nước, Đức của nó được phong phú. Tu ở thiên hạ, Đức của nó được phổ biến. Cho nên, lấy cái thân để xem cái thân, lấy cái nhà để xem cái nhà, lấy cái làng để xem cái làng, lấy cái nước để xem cái nước, lấy thiên hạ để xem thiên hạ. Ta lấy gì mà biết thiên hạ như thế nào? Là do cái này đây.)
Những lời răn này của Lão Tử, tuy có phần trừu tượng, nhưng lại ẩn chứa những bài học vô cùng thực tế và mạnh mẽ cho người thầy tiểu học – những người đang kiến tạo nền móng tri thức và nhân cách cho thế hệ tương lai.
1. "Thiện Kiến Giả, Thiện Bão Giả": Nghệ Thuật Của Sự Vững Bền
Lão Tử mở đầu bằng việc ca ngợi những người biết cách tạo dựng và gìn giữ:
"Thiện kiến giả bất bạt, Thiện bão giả bất thoát." (Người khéo xây dựng thì không thể nhổ bật, người khéo ôm giữ thì không thể tuột mất.)
"Thiện kiến" (khéo xây dựng) là khả năng tạo ra một nền tảng vững chắc, một công trình có giá trị bền vững. "Bất bạt" (không thể nhổ bật) ám chỉ sự kiên cố, không bị lay chuyển bởi tác động bên ngoài.
"Thiện bão" (khéo ôm giữ) là khả năng bảo vệ, giữ gìn những giá trị quan trọng, không để chúng bị mất mát hay hư hại. "Bất thoát" (không thể tuột mất) thể hiện sự chắc chắn, bền chặt.
Trong giáo dục:
Xây dựng nền tảng vững chắc: Người thầy "thiện kiến" là người xây dựng cho học sinh những kiến thức, kỹ năng và phẩm chất cơ bản một cách vững chắc. Đây là nền móng để các em không dễ dàng bị "nhổ bật" trước những khó khăn, cám dỗ sau này.
Gìn giữ giá trị: "Thiện bão" là khả năng người thầy gìn giữ những giá trị đạo đức, niềm vui học tập, sự hồn nhiên của học sinh. Chúng ta "ôm giữ" những hạt mầm thiện lương trong các em, không để chúng bị "tuột mất" bởi những tiêu cực bên ngoài.
"Tử tôn dĩ tế tự bất chuyết." (Con cháu dùng đó mà tế tự không dứt.)
Ý nói những giá trị, thành quả được xây dựng và gìn giữ một cách khéo léo sẽ được truyền lại cho các thế hệ sau, được kế thừa và phát huy mãi mãi.
Trong giáo dục: Những bài học về đạo đức, lối sống, tình yêu thương mà thầy cô gieo vào lòng học sinh sẽ không chỉ theo các em mà còn được các em truyền lại cho thế hệ mai sau, tạo nên một dòng chảy giá trị không ngừng nghỉ.
2. Tu Đức Từ Trong Ra Ngoài: Con Đường Lan Tỏa Phẩm Chất
Lão Tử trình bày một hệ thống tu dưỡng Đạo Đức, từ cái nhỏ nhất đến cái lớn nhất:
"Tu chi ư thân, Kỳ đức nãi chân." (Tu (rèn luyện) ở thân, Đức của nó thật chân thật.)
Điểm khởi đầu của mọi sự tu dưỡng là chính bản thân người thầy. "Thân" không chỉ là thể xác mà còn là tâm hồn, ý chí, hành động cá nhân. Khi chúng ta rèn luyện chính mình để có lòng nhân ái, sự kiên nhẫn, lòng trung thực, thì Đức (phẩm chất) đó mới là "chân thật", không giả tạo.
Đối với người thầy: Hãy tự rèn luyện mình trước tiên. Một người thầy chân thật, tử tế sẽ là tấm gương sống động nhất cho học sinh, chứ không phải là những lời giáo điều suông.
"Tu chi ư gia, Kỳ đức nãi dư." (Tu ở nhà, Đức của nó được dư dật.)
Khi Đức đã được rèn luyện chân thật ở bản thân, nó sẽ lan tỏa và thể hiện rõ ràng trong phạm vi gia đình. "Dư dật" nghĩa là đủ đầy, tràn đầy, không thiếu thốn. Một gia đình hòa thuận, hạnh phúc là nơi Đức được nuôi dưỡng và phát triển.
Đối với người thầy: Sự bình an và hạnh phúc trong gia đình sẽ mang lại năng lượng tích cực cho công việc giảng dạy. Một người thầy có cuộc sống gia đình ấm êm sẽ có tâm hồn thư thái hơn để yêu thương và quan tâm học trò.
"Tu chi ư hương, Kỳ đức nãi trường." (Tu ở làng (quê hương), Đức của nó được lâu dài.)
Đức từ gia đình sẽ mở rộng ra cộng đồng nhỏ (làng, xóm, khu phố). "Trường" nghĩa là lâu dài, bền vững. Đức được lan tỏa trong cộng đồng sẽ tạo nên những giá trị bền vững, kéo dài qua nhiều thế hệ.
Đối với người thầy: Chúng ta là một phần của cộng đồng trường học, khu dân cư. Hãy sống và hành xử theo đạo đức, tạo dựng mối quan hệ tốt đẹp với phụ huynh, đồng nghiệp, hàng xóm. Điều này giúp xây dựng một môi trường lành mạnh, nơi các em được học hỏi từ nhiều nguồn.
"Tu chi ư quốc, Kỳ đức nãi phong." (Tu ở nước, Đức của nó được phong phú.)
Đức tiếp tục được mở rộng ra phạm vi quốc gia. "Phong" nghĩa là phong phú, thịnh vượng, dồi dào. Một quốc gia có Đức sẽ thịnh vượng, phát triển bền vững về mọi mặt.
Đối với người thầy: Chúng ta góp phần xây dựng một nền giáo dục quốc gia dựa trên những giá trị đạo đức. Việc tu dưỡng Đức ở từng cá nhân, từng gia đình, từng cộng đồng sẽ tích lũy lại, tạo nên một nền tảng đạo đức phong phú cho toàn xã hội.
"Tu chi ư thiên hạ, Kỳ đức nãi phổ." (Tu ở thiên hạ, Đức của nó được phổ biến.)
Cuối cùng, Đức được lan tỏa ra toàn thiên hạ, trở thành phổ quát, được mọi người công nhận và noi theo.
Đối với người thầy: Mỗi hành động đạo đức, mỗi bài học nhân văn mà chúng ta truyền thụ không chỉ dừng lại ở một học sinh, một lớp học, mà nó có tiềm năng lan tỏa, góp phần định hình một thế giới tốt đẹp hơn.
3. "Dĩ Thân Quan Thân... Dĩ Thiên Hạ Quan Thiên Hạ": Từ Cái Nhỏ Nhất Đến Cái Toàn Diện Nhất
Lão Tử kết thúc bằng một phương pháp luận để nhận thức và thấu hiểu:
"Cố, Dĩ thân quan thân, Dĩ gia quan gia, Dĩ hương quan hương, Dĩ quốc quan quốc, Dĩ thiên hạ quan thiên hạ." (Cho nên, lấy cái thân để xem cái thân, lấy cái nhà để xem cái nhà, lấy cái làng để xem cái làng, lấy cái nước để xem cái nước, lấy thiên hạ để xem thiên hạ.)
Đây không phải là sự lặp lại, mà là một lời khuyên sâu sắc. Để thực sự hiểu và đánh giá một phạm vi lớn (gia đình, làng, nước, thiên hạ), hãy bắt đầu từ chính bản chất của nó, từ cái cốt lõi nhỏ nhất mà nó được cấu thành.
Trong giáo dục:
Hiểu học sinh từ chính các em: Để hiểu một học sinh, đừng chỉ nhìn vào điểm số hay hành vi bề ngoài. Hãy nhìn vào "cái thân" của chính em ấy – bản chất, tâm lý, hoàn cảnh, những điều sâu thẳm bên trong.
Đánh giá lớp học từ từng cá nhân: Để đánh giá một lớp học, hãy nhìn vào từng "cái nhà" (từng học sinh) trong đó.
Hiểu cộng đồng từ những mối quan hệ nhỏ: Để hiểu một cộng đồng trường học, hãy nhìn vào "cái làng" (các mối quan hệ thầy-trò, thầy-phụ huynh, đồng nghiệp).
Quan sát tổng thể: Cuối cùng, chúng ta có thể từ những cái nhỏ nhất mà suy ra cái tổng thể, hiểu được quy luật vận hành của mọi thứ.
"Ngô hà dĩ tri thiên hạ nhiên tai? Dĩ thử." (Ta lấy gì mà biết thiên hạ như thế nào? Là do cái này đây.)
Lão Tử khẳng định rằng, chính nhờ việc quan sát và tu dưỡng từ những điều nhỏ bé, từ bản thân mình, mà chúng ta có thể thấu hiểu được quy luật vận hành của toàn thiên hạ.
Lời Kết: Người Thầy Của Tấm Gương Và Sự Lan Tỏa Đức Hạnh
Chương 54 của Đạo Đức Kinh là một lời nhắc nhở sâu sắc về sức mạnh của đạo đức và tầm ảnh hưởng của mỗi cá nhân trong việc kiến tạo một thế giới tốt đẹp hơn. Nó mời gọi chúng ta:
Rèn luyện "Đức" từ chính bản thân: Bắt đầu từ việc tu dưỡng phẩm chất cá nhân (Thân), bởi đây là nền tảng của mọi sự lan tỏa.
Xây dựng và gìn giữ những giá trị bền vững: Hãy là người "khéo xây dựng" những nền tảng vững chắc và "khéo ôm giữ" những giá trị tốt đẹp cho học trò, để chúng được truyền lại mãi mãi.
Thấu hiểu bằng cách quan sát từ gốc: Luôn nhìn nhận mọi vấn đề, từ cá nhân đến cộng đồng, từ cái cốt lõi nhất.
Là tấm gương sống động: Bởi vì, sự lan tỏa đạo đức không phải qua lời nói suông, mà qua chính những hành động, thái độ, và lối sống của người thầy. Đức của chúng ta sẽ "chân thật", "dư dật", "lâu dài", "phong phú", và cuối cùng là "phổ biến" khi chúng ta kiên trì tu dưỡng từ chính mình.
Khi chúng ta thực hành những nguyên tắc này, chúng ta sẽ không chỉ tạo ra một lớp học tràn đầy những giá trị nhân văn, mà còn tìm thấy sự an nhiên, hạnh phúc thực sự trong chính tâm hồn mình, và góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn. Đó chính là con đường để trở thành một người thầy vĩ đại theo Đạo.
Nhận xét
Đăng nhận xét