Nghệ Thuật Của Sự Buông Bỏ: Bài Học Từ Lão Tử Để Kiến Tạo Lớp Học Tự Nhiên

 Trong hành trình giáo dục, chúng ta thường nỗ lực để dạy dỗ học sinh trở nên "thông minh", "nhân ái", "có đạo đức" và "thành công". Chúng ta đặt ra mục tiêu, xây dựng chương trình, và tìm mọi cách để các em đạt được những phẩm chất đó. Tuy nhiên, Lão Tử, trong Đạo Đức Kinh (Chương 19), lại đưa ra một quan điểm đầy nghịch lý nhưng sâu sắc: đôi khi, để đạt được những điều tốt đẹp nhất, chúng ta cần học cách "buông bỏ" những gì tưởng chừng là quan trọng.

Ông viết:

"Tuyệt thánh khí trí, Dân lợi bách bội. Tuyệt nhân khí nghĩa, Dân phục hiếu từ. Tuyệt xảo khí lợi, Đạo tặc vô hữu. Thử tam giả, dĩ vi văn bất túc. Cố lịnh hữu sở chúc. Kiến tố bão phác, Thiểu tư quả dục."

(Bỏ đi sự Thánh hiền và vứt bỏ trí xảo, dân chúng sẽ được lợi gấp trăm. Bỏ đi lòng Nhân ái và vứt bỏ Lễ nghĩa, dân chúng sẽ trở lại với lòng hiếu thảo và tình yêu thương. Bỏ đi sự khéo léo và vứt bỏ lợi lộc, trộm cướp sẽ không còn. Ba điều này, coi như là lời văn còn chưa đủ. Vì vậy, cần phải có chỗ nương tựa. Hãy hiện ra sự chất phác và ôm lấy sự giản dị, giảm bớt sự tư lợi và giảm bớt ham muốn.)

Những lời này của Lão Tử không có nghĩa là chúng ta ngừng dạy các em trở nên tốt đẹp hay thông minh. Ngược lại, ông muốn chúng ta nhìn sâu hơn vào bản chất vấn đề. Khi chúng ta quá chú trọng vào việc tạo ra những khái niệm "thánh", "trí", "nhân", "nghĩa" một cách gò bó, đôi khi chúng ta lại vô tình làm mất đi sự tự nhiên, chân thật vốn có của con người. Đối với người thầy tiểu học, đây là một lời nhắc nhở quý giá về việc đơn giản hóa, trở về với cốt lõi.

1. Buông Bỏ Để Được Lợi Gấp Trăm Lần: "Tuyệt Thánh Khí Trí, Tuyệt Nhân Khí Nghĩa, Tuyệt Xảo Khí Lợi"

Lão Tử đề xuất "buông bỏ" ba cặp phẩm chất tưởng chừng như cao quý:

• "Tuyệt thánh khí trí, Dân lợi bách bội." (Bỏ Thánh hiền, vứt trí xảo: Dân được lợi gấp trăm).

  • Thầy cô và học sinh: Trong lớp học, chúng ta đừng quá đề cao nhãn mác "học sinh giỏi", "học sinh thông minh xuất chúng" hay cố gắng tạo ra những "thần đồng" giả tạo. Việc tập trung quá mức vào "trí xảo" (sự khôn khéo, thông minh thủ đoạn, học vẹt để đối phó) có thể khiến học sinh mất đi sự tò mò tự nhiên, khả năng tư duy độc lập và niềm vui khám phá.

  • Lợi ích: Khi không bị áp lực phải trở thành "thánh" hay thể hiện "trí tuệ siêu việt", học sinh sẽ được tự do phát triển theo tốc độ của mình, khám phá những điều các em thực sự yêu thích, và học hỏi một cách tự nhiên, hiệu quả hơn gấp trăm lần.

• "Tuyệt nhân khí nghĩa, Dân phục hiếu từ." (Bỏ Nhân ái, vứt Lễ nghĩa: Dân trở lại hiếu thảo, yêu thương).

  • Thầy cô và học sinh: Thay vì liên tục giảng giải về "lòng tốt", "sự chia sẻ", "lễ phép", người thầy hãy tập trung xây dựng một môi trường lớp học an toàn, yêu thương, nơi mọi học sinh đều cảm thấy được chấp nhận và tôn trọng. Khi đó, lòng tốt, sự đồng cảm và lòng hiếu thảo sẽ tự nhiên nảy sinh từ trái tim các em.

  • Lợi ích: Khi không bị gò ép bởi những quy tắc cứng nhắc, các mối quan hệ sẽ trở nên chân thật hơn, sự giúp đỡ lẫn nhau sẽ xuất phát từ lòng trắc ẩn chứ không phải nghĩa vụ. Các em sẽ biết yêu thương, chia sẻ một cách tự nguyện, không vụ lợi.

• "Tuyệt xảo khí lợi, Đạo tặc vô hữu." (Bỏ Khéo léo, vứt Lợi lộc: Không còn trộm cướp).

  • Thầy cô và học sinh: "Khéo léo" ở đây có thể hiểu là sự tinh ranh, khôn vặt, hay thậm chí là gian lận để đạt được "lợi lộc" (điểm cao, lời khen, phần thưởng). Nếu chúng ta quá nhấn mạnh thành tích hay sự cạnh tranh gay gắt, học sinh có thể tìm cách đạt được lợi ích bằng mọi giá.

  • Lợi ích: Khi giá trị của sự trung thực, sự hợp tác và niềm vui trong quá trình học tập được đặt lên hàng đầu, thay vì sự khôn lỏi hay lợi ích cá nhân, thì những hành vi tiêu cực như gian lận, tranh giành sẽ giảm đi đáng kể. Các em sẽ học cách sống chính trực, giản dị, và coi trọng giá trị bên trong hơn những thứ bên ngoài.

2. Chỗ Nương Tựa Cuối Cùng: "Kiến Tố Bão Phác, Thiểu Tư Quả Dục"

Lão Tử biết rằng việc "buông bỏ" không đủ. Sau khi loại bỏ những thứ không cần thiết, chúng ta cần một nền tảng vững chắc để nương tựa: "Thử tam giả, dĩ vi văn bất túc. Cố lịnh hữu sở chúc. Kiến tố bão phác, Thiểu tư quả dục."

• "Kiến tố bão phác" (Hiện chất phác, ôm giản dị):

  • Người thầy chất phác: Hãy là một người thầy chân thật, giản dị, không cần phô trương. Sự chân thật của bạn sẽ truyền cảm hứng cho học sinh.

  • Học sinh giản dị: Dạy các em biết quý trọng sự giản dị trong cuộc sống, vẻ đẹp của những điều tự nhiên. Hướng các em đến việc học tập một cách đơn giản, trực tiếp, không cầu kỳ hay phức tạp hóa vấn đề. Tập trung vào những kiến thức nền tảng, cơ bản nhất.

• "Thiểu tư quả dục" (Giảm bớt sự tư lợi, giảm bớt ham muốn):

  • Người thầy biết đủ: Giảm bớt những ham muốn cá nhân không cần thiết, bớt cầu kỳ trong công việc và cuộc sống. Hạn chế sự so sánh, lo lắng về thành tích hay sự công nhận.

  • Học sinh biết đủ: Dạy các em biết chia sẻ, biết đủ, và tìm thấy niềm vui trong những điều nhỏ bé, thay vì luôn chạy theo những ham muốn vật chất hay sự hơn thua. Điều này giúp các em phát triển lòng biết ơn, sự hài lòng và tránh xa những thói hư tật xấu.

Lời Kết: Kiến Tạo Lớp Học Của Sự Tự Nhiên và Hạnh Phúc

Kính thưa quý thầy cô,

Triết lý của Lão Tử trong Chương 19 là một lời mời gọi chúng ta hãy dũng cảm nhìn lại những gì chúng ta đang theo đuổi trong giáo dục. Có phải chúng ta đang vô tình tạo ra những áp lực, những sự giả dối, những ham muốn không cần thiết, mà lẽ ra có thể tránh được?

Khi chúng ta học cách "buông bỏ" những điều không cần thiết, và thay vào đó, "ôm lấy sự chất phác và giản dị, giảm bớt tư lợi và ham muốn", chúng ta sẽ:

• Tạo ra một môi trường học tập nơi trẻ em phát triển một cách tự nhiên, không bị gò ép bởi những định nghĩa hay kỳ vọng.

• Nuôi dưỡng lòng nhân ái, sự trung thực và tính tự chủ từ bên trong các em.

• Đạt được hiệu quả giáo dục sâu sắc và bền vững, không phải bằng sự kiểm soát hay ép buộc, mà bằng sự khơi gợi bản năng tốt đẹp nhất của mỗi đứa trẻ.

Đây chính là con đường để kiến tạo một lớp học không chỉ tràn ngập kiến thức mà còn tràn đầy niềm vui, sự chân thật và hạnh phúc.