Khám Phá Cội Nguồn "Đại Đạo": Nền Tảng Sức Mạnh Của Người Thầy Tiểu Học
Trong cuộc sống hối hả và đầy biến động của thế kỷ 21, chúng ta – những người làm giáo dục – thường xuyên tìm kiếm những phương pháp mới, những công cụ hiện đại để giúp học sinh phát triển. Tuy nhiên, đôi khi, giá trị thực sự không nằm ở những điều mới mẻ nhất, mà lại ẩn chứa trong những nguyên lý vĩnh cửu, những nền tảng đã có từ xa xưa. Lão Tử, với Đạo Đức Kinh, đã chỉ ra một "vật" như thế, một nguồn gốc của vạn vật và là quy luật tối cao điều khiển vũ trụ: đó chính là Đạo.
Đoạn văn sau đây của ông, từ Chương 25 Đạo Đức Kinh, mang một ý nghĩa sâu sắc, giúp chúng ta nhìn nhận vai trò người thầy không chỉ là người truyền đạt kiến thức, mà còn là người kết nối học sinh với những quy luật tự nhiên, bền vững:
"Hữu vật hỗn thành, Tiên thiên địa sanh. Tịch hề liêu hề, Độc lập nhi bất cải, Châu hành nhi bất đãi, Khả dĩ vi thiên hạ mẫu, Ngô bất tri kỳ danh, Tự chi viết Đạo, Cưỡng vi chi danh viết Đại. Đại viết Thệ, Thệ viết Viễn, Viễn viết Phản. Cố, Đạo đại, Thiên đại, Địa đại, Vương diệc đại. Vực trung hữu tứ đại, Nhi vương cư kỳ nhất yên. Nhơn pháp Địa, Địa pháp Thiên, Thiên pháp Đạo, Đạo pháp Tự nhiên."
(Có một vật hỗn độn mà thành hình, sinh ra trước cả trời đất. Lặng lẽ thay, trống rỗng thay, Độc lập mà không thay đổi, vận hành khắp nơi mà không ngừng nghỉ, có thể làm mẹ của thiên hạ. Ta không biết tên của nó, tạm gọi nó là Đạo, cố đặt tên cho nó là Đại (lớn). Cái Đại ấy là Vận hành (Đi mãi), Vận hành thì đi xa, Đi xa thì trở về. Vì thế, Đạo lớn, Trời lớn, Đất lớn, Vua cũng lớn. Trong vũ trụ có bốn cái lớn, mà Vua là một trong số đó. Người noi theo Đất, Đất noi theo Trời, Trời noi theo Đạo, Đạo noi theo Tự nhiên.)
Những lời của Lão Tử không chỉ là triết học cao siêu, mà còn là một tấm bản đồ chỉ dẫn chúng ta cách sống và cách dạy một cách hài hòa, hiệu quả, và bền vững.
1. Đạo – Người Mẹ Vô Hình Của Vạn Vật và Học Tập
"Hữu vật hỗn thành, Tiên thiên địa sanh. Tịch hề liêu hề, Độc lập nhi bất cải, Châu hành nhi bất đãi, Khả dĩ vi thiên hạ mẫu..." (Có một vật hỗn độn mà thành hình, sinh ra trước cả trời đất. Lặng lẽ thay, trống rỗng thay, Độc lập mà không thay đổi, vận hành khắp nơi mà không ngừng nghỉ, có thể làm mẹ của thiên hạ...)
Lão Tử mô tả Đạo là một thực thể vô hình, hỗn độn nhưng lại là nguồn gốc của mọi thứ, tồn tại trước cả trời đất. Đạo lặng lẽ, trống rỗng, nhưng lại độc lập, không thay đổi, vận hành không ngừng và là "mẹ của thiên hạ".
Nguồn gốc của sự phát triển: Trong giáo dục tiểu học, Đạo có thể được hiểu là nguyên tắc nền tảng của sự phát triển tự nhiên của trẻ. Giống như Đạo, sự phát triển của một đứa trẻ diễn ra một cách thầm lặng, liên tục, độc lập với sự kiểm soát hoàn toàn của chúng ta.
Giá trị của sự "trống rỗng" và "lặng lẽ": Thay vì cố gắng lấp đầy mọi khoảng trống bằng kiến thức hay hoạt động, người thầy cần tạo ra không gian "trống rỗng" (thời gian tự do khám phá, suy nghĩ) và "lặng lẽ" (bình yên, không áp lực) để sự sáng tạo và học hỏi tự nhiên của trẻ có thể nảy nở.
Sự kiên định không thay đổi: Nguyên tắc phát triển của trẻ (như nhu cầu vui chơi, khám phá, yêu thương) là bất biến. Chúng ta cần tôn trọng và thuận theo những nguyên tắc này, thay vì cố gắng thay đổi bản chất của các em.
2. Vận Hành Của Đạo: Từ Đại Đến Phản (Trở Về)
"Ngô bất tri kỳ danh, Tự chi viết Đạo, Cưỡng vi chi danh viết Đại. Đại viết Thệ, Thệ viết Viễn, Viễn viết Phản." (Ta không biết tên của nó, tạm gọi nó là Đạo, cố đặt tên cho nó là Đại (lớn). Cái Đại ấy là Vận hành (Đi mãi), Vận hành thì đi xa, Đi xa thì trở về.)
Lão Tử thừa nhận Đạo không thể gọi tên, nhưng tạm gọi là "Đại" (Lớn). Và cái "Đại" này có ba đặc tính: Vận hành (đi mãi), Đi xa, và trở về. Đây là quy luật tuần hoàn của vạn vật.
Hành trình học tập: Quá trình học tập của học sinh cũng là một hành trình "Đi mãi, đi xa rồi trở về". Các em khám phá kiến thức mới, tiếp thu những điều xa lạ, nhưng cuối cùng phải quay lại để củng cố, thực hành và biến kiến thức đó thành của mình.
Sự luân chuyển trong lớp học: Đừng lo lắng khi học sinh đôi khi "đi xa" khỏi kỳ vọng của bạn (ví dụ: mất tập trung, mắc lỗi). Đó có thể là một phần của quá trình khám phá. Điều quan trọng là biết cách hướng dẫn các em "trở về" với trọng tâm, với mục tiêu học tập.
Giáo dục là một dòng chảy: Giáo dục không phải là một đường thẳng mà là một dòng chảy tuần hoàn. Có lúc các em tiến nhanh, có lúc chậm lại, có lúc quay lại ôn tập. Thuận theo quy luật này giúp người thầy có cái nhìn bao dung và kiên nhẫn hơn.
3. Bốn Cái Lớn Trong Vũ Trụ và Vị Trí Của Con Người
"Cố, Đạo đại, Thiên đại, Địa đại, Vương diệc đại. Vực trung hữu tứ đại, Nhi vương cư kỳ nhất yên." (Vì thế, Đạo lớn, Trời lớn, Đất lớn, Vua cũng lớn. Trong vũ trụ có bốn cái lớn, mà Vua là một trong số đó.)
Lão Tử liệt kê bốn cái "lớn" trong vũ trụ: Đạo, Trời, Đất, và Vua (đại diện cho con người, đặc biệt là người lãnh đạo). Con người, dù là một trong những cái lớn, vẫn nằm trong quy luật của vũ trụ.
Tôn trọng vị trí: Trong lớp học, thầy cô (người lãnh đạo) và học sinh (những cá thể độc lập) đều "lớn" theo cách riêng của mình. Mỗi người đều có giá trị và vị trí quan trọng.
Tránh áp đặt quyền lực tuyệt đối: Dù là người thầy, chúng ta không phải là Đạo. Chúng ta không thể kiểm soát tuyệt đối mọi thứ. Hãy tôn trọng sự độc lập của học sinh, cho các em không gian để tự do phát triển.
4. "Nhơn Pháp Địa, Địa Pháp Thiên, Thiên Pháp Đạo, Đạo Pháp Tự Nhiên": Con Đường Của Người Thầy Thuận Theo Đạo
Đây là một trong những câu nói nổi tiếng nhất của Lão Tử, chỉ ra quy luật vận hành của vạn vật và con đường để con người đạt đến sự hài hòa tối thượng:
"Nhơn pháp Địa" (Người noi theo Đất):
Thầy cô khiêm nhường, bao dung: Đất mẹ nuôi dưỡng vạn vật mà không đòi hỏi. Người thầy cần học sự khiêm nhường, bao dung, và nâng đỡ như Đất. Hãy chấp nhận mọi học sinh với những điểm mạnh, điểm yếu khác nhau, tạo môi trường vững chắc cho các em.
Dạy học sinh sự vững chãi: Dạy các em biết cách đứng vững trên đôi chân của mình, biết sống thực tế, biết ơn những gì mình có.
"Địa pháp Thiên" (Đất noi theo Trời):
Thầy cô công bằng, vô tư: Trời ban phát nắng mưa cho vạn vật một cách vô tư, không thiên vị. Người thầy cần học sự công bằng, khách quan, và không thiên vị bất kỳ học sinh nào.
Học sinh biết quy luật: Dạy các em về các quy luật tự nhiên, về sự cân bằng của vũ trụ, giúp các em hiểu được nhân quả trong cuộc sống.
"Thiên pháp Đạo" (Trời noi theo Đạo):
Thầy cô thuận theo tự nhiên: Trời vận hành theo quy luật của Đạo – tự nhiên, không cố gắng, không can thiệp thái quá. Người thầy cần học cách thuận theo nhịp độ phát triển tự nhiên của trẻ, không ép buộc, không đốt cháy giai đoạn. Tin tưởng vào tiềm năng bẩm sinh của các em.
"Đạo pháp Tự nhiên" (Đạo noi theo Tự nhiên):
Người thầy sống và dạy học bằng bản chất: Lão Tử đặt "Tự nhiên" là nguyên lý tối cao của Đạo. Điều này có nghĩa là bản chất của Đạo chính là sự tự nhiên, sự chân thật, không gò bó, không giả tạo. Người thầy cần sống và dạy học bằng chính bản chất chân thật, yêu thương, và hồn nhiên của mình. Hãy là chính mình, đừng cố gắng trở thành một hình mẫu nào đó mà không phải là bạn.
Lời Kết: Trở Thành Người Thầy "Hài Hòa Với Đạo"
Chương 25 Đạo Đức Kinh không chỉ là một bài học triết lý mà còn là một lời mời gọi chúng ta xem xét lại cách mình đang dạy và sống. Khi chúng ta hiểu rằng mọi sự vật, hiện tượng đều có cội nguồn là Đạo, và mọi thứ vận hành theo quy luật tự nhiên, chúng ta sẽ tìm thấy sự bình yên và hiệu quả thực sự trong công việc.
Hãy là người thầy:
Biết tạo không gian trống rỗng và lặng lẽ cho sự phát triển.
Tin tưởng vào hành trình "đi mãi, đi xa rồi trở về" của học sinh.
Học cách khiêm nhường, bao dung như Đất.
Thực hành công bằng, khách quan như Trời.
Quan trọng nhất, hãy sống và dạy thuận theo Đạo, tức là thuận theo Tự nhiên – bằng chính bản chất chân thật, yêu thương của mình.
Khi đó, chúng ta sẽ không chỉ là người thầy truyền thụ kiến thức, mà còn là người dẫn dắt các em hòa mình vào dòng chảy vĩ đại của Đạo, của Tự nhiên, để các em lớn lên một cách trọn vẹn và hạnh phúc nhất.
Nhận xét
Đăng nhận xét