Trẻ Hay Ganh Đua, Đố Kỵ – Nguyên Nhân và Định Hướng

Trong quá trình trưởng thành của trẻ, bên cạnh những niềm vui và sự phát triển, đôi khi chúng ta cũng chứng kiến những cảm xúc tiêu cực như ganh đua và đố kỵ ở con. Con có thể tỏ ra khó chịu khi bạn bè đạt được thành tích tốt hơn, so sánh đồ chơi của mình với người khác, hay thậm chí có những hành động không đẹp để hạ bệ bạn bè. Chứng kiến những điều này, không ít bậc phụ huynh cảm thấy lo lắng và băn khoăn: "Tại sao con mình lại như vậy? Liệu điều này có ảnh hưởng đến tương lai của con không? Mình cần phải làm gì để định hướng con?".

Ganh đua và đố kỵ là những cảm xúc tự nhiên có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là trong giai đoạn 6-11 tuổi khi trẻ bắt đầu hình thành ý thức về bản thân và so sánh mình với những người xung quanh. Tuy nhiên, nếu những cảm xúc này trở nên quá mức và chi phối hành vi của con, chúng ta cần tìm hiểu nguyên nhân và có những định hướng phù hợp để giúp con phát triển một thái độ sống tích cực và lành mạnh hơn.

NGUYÊN NHÂN SÂU XA CỦA SỰ GANH ĐUA, ĐỐ KỴ Ở TRẺ

Sự ganh đua và đố kỵ ở trẻ em trong độ tuổi 6-11 có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau:

1. Phát Triển Nhận Thức Xã Hội: Ở giai đoạn này, trẻ bắt đầu chú ý nhiều hơn đến những người xung quanh, so sánh bản thân với bạn bè về ngoại hình, tài năng, thành tích và đồ dùng cá nhân. Đây là một phần của quá trình phát triển nhận thức xã hội, giúp trẻ định hình vị trí của mình trong cộng đồng. Tuy nhiên, nếu không được định hướng đúng đắn, sự so sánh này có thể dẫn đến ganh đua và đố kỵ.

2. Nhu Cầu Được Công Nhận Và Yêu Thương: Trẻ em luôn mong muốn được cha mẹ, thầy cô và bạn bè yêu quý và công nhận. Khi thấy người khác nhận được sự chú ý hoặc khen ngợi mà mình mong muốn, con có thể cảm thấy tủi thân, ghen tị và nảy sinh tâm lý ganh đua.

3. Lòng Tự Trọng Chưa Vững Chắc: Những đứa trẻ có lòng tự trọng thấp thường dễ cảm thấy bị đe dọa khi thấy người khác thành công hoặc có những điều tốt đẹp hơn mình. Sự ganh tỵ có thể là một cách để con cảm thấy "bớt thua kém" hoặc để hạ thấp giá trị của người khác.

4. Áp Lực Từ Môi Trường Xung Quanh: Môi trường học đường với sự cạnh tranh về điểm số, thứ hạng, hay sự so sánh giữa các học sinh có thể vô tình kích thích tâm lý ganh đua ở trẻ. Thậm chí, những câu chuyện hoặc hình ảnh trên mạng xã hội cũng có thể tạo ra những so sánh không lành mạnh.

5. Thiếu Kỹ Năng Quản Lý Cảm Xúc: Trẻ em ở độ tuổi này vẫn đang trong quá trình học cách nhận diện và quản lý cảm xúc của mình. Khi cảm thấy ghen tị, con có thể chưa biết cách đối diện và giải tỏa cảm xúc này một cách tích cực, dẫn đến những hành vi tiêu cực như nói xấu, cô lập bạn bè.

6. Sự So Sánh Từ Người Lớn: Vô tình hay cố ý, những lời so sánh của cha mẹ, người thân ("Sao con không được giỏi như bạn A?", "Nhìn bạn B xem, con học tập bạn đi!") có thể gây ra cảm giác bất mãn, ghen tị và thôi thúc con ganh đua với người khác.

7. Tính Cá Nhân Và Mong Muốn Sở Hữu: Ở độ tuổi này, ý thức về "cái tôi" và mong muốn sở hữu của trẻ rất mạnh mẽ. Con có thể cảm thấy khó chịu khi người khác có những thứ mà mình không có hoặc khi người khác đạt được những thành tựu mà mình mong muốn.

8. Thiếu Sự Đồng Cảm Và Thấu Hiểu: Khi trẻ không được dạy dỗ về sự đồng cảm và khả năng đặt mình vào vị trí của người khác, con sẽ khó có thể chia sẻ niềm vui hay thành công của người khác mà không cảm thấy ghen tị.

ĐỊNH HƯỚNG GIÚP CON VƯỢT QUA SỰ GANH ĐUA, ĐỐ KỴ

Việc giúp con đối diện và vượt qua những cảm xúc tiêu cực này là một quá trình đòi hỏi sự kiên nhẫn, thấu hiểu và những định hướng đúng đắn từ cha mẹ:

1. Nuôi Dưỡng Lòng Tự Trọng Lành Mạnh: Hãy tập trung vào việc xây dựng lòng tự trọng cho con dựa trên những giá trị nội tại, không phải dựa trên sự so sánh với người khác. Khuyến khích con khám phá và phát triển những điểm mạnh, tài năng riêng của mình. Ghi nhận và khen ngợi những nỗ lực và sự tiến bộ của con, dù là nhỏ nhất.

2. Dạy Con Nhận Diện Và Quản Lý Cảm Xúc: Giúp con nhận biết được cảm xúc ganh tỵ và gọi tên nó. Dạy con những cách lành mạnh để đối diện và giải tỏa cảm xúc tiêu cực, chẳng hạn như nói chuyện với người tin tưởng, viết nhật ký, hoặc tham gia các hoạt động thể chất.

3. Khuyến Khích Sự Đồng Cảm Và Thấu Hiểu: Tạo cơ hội để con đặt mình vào vị trí của người khác, hiểu được cảm xúc và suy nghĩ của họ. Khuyến khích con chia sẻ niềm vui và thành công của bạn bè một cách chân thành. Bạn có thể thảo luận với con về những câu chuyện mà nhân vật thể hiện sự ganh tỵ và hậu quả của nó.

4. Hướng Dẫn Con Tập Trung Vào Sự Phát Triển Của Bản Thân: Thay vì khuyến khích con so sánh và cạnh tranh không lành mạnh, hãy giúp con đặt ra những mục tiêu cá nhân và tập trung vào việc nỗ lực để đạt được những mục tiêu đó. Dạy con rằng sự tiến bộ của bản thân quan trọng hơn việc hơn thua với người khác.

5. Tạo Môi Trường Hợp Tác Thay Vì Cạnh Tranh Quá Mức: Khuyến khích con tham gia vào các hoạt động nhóm, các dự án hợp tác, nơi con học được cách làm việc cùng nhau, chia sẻ trách nhiệm và tôn trọng sự khác biệt của mỗi người.

6. Làm Gương Về Thái Độ Tích Cực: Cha mẹ là hình mẫu quan trọng nhất của con. Hãy thể hiện thái độ tích cực, lạc quan, biết chia sẻ và không ganh tỵ với thành công của người khác. Tránh những lời nói so sánh tiêu cực hoặc thể hiện sự đố kỵ trước mặt con.

7. Giúp Con Nhận Ra Giá Trị Của Sự Độc Đáo: Mỗi người đều có những điểm mạnh và điểm yếu riêng. Hãy giúp con nhận ra và trân trọng sự độc đáo của bản thân, thay vì cố gắng trở thành người khác.

8. Hạn Chế Sự So Sánh Từ Bên Ngoài: Giảm thiểu việc con tiếp xúc với những môi trường hoặc thông tin có thể kích thích sự so sánh không lành mạnh. Thảo luận với con về những mặt tích cực và tiêu cực của mạng xã hội.

9. Khen Ngợi Đúng Cách: Khi khen ngợi con, hãy tập trung vào nỗ lực, quá trình và sự tiến bộ của con, thay vì chỉ khen ngợi kết quả. Điều này giúp con hiểu rằng giá trị của bản thân không chỉ nằm ở thành tích mà còn ở sự cố gắng.

10. Thảo Luận Về Ý Nghĩa Thực Sự Của Thành Công: Giúp con hiểu rằng thành công không chỉ là việc vượt trội hơn người khác mà còn là việc đạt được những mục tiêu có ý nghĩa đối với bản thân, sống một cuộc sống hạnh phúc và đóng góp cho cộng đồng.

11. Tìm Kiếm Sự Hỗ Trợ Chuyên Nghiệp Khi Cần Thiết: Nếu sự ganh đua, đố kỵ của con quá mức, gây ảnh hưởng đến các mối quan hệ và tinh thần của con, đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia tâm lý trẻ em. Họ có thể giúp con và gia đình bạn có những định hướng và can thiệp phù hợp.

LỜI KẾT

Ganh đua và đố kỵ là những cảm xúc không tránh khỏi trong quá trình trưởng thành của trẻ. Tuy nhiên, với sự thấu hiểu, kiên nhẫn và những định hướng đúng đắn từ cha mẹ, chúng ta có thể giúp con học cách nhận diện, quản lý và vượt qua những cảm xúc tiêu cực này. Mục tiêu là nuôi dưỡng ở con một tâm hồn rộng lượng, biết trân trọng giá trị của bản thân và người khác, hướng đến sự hợp tác và phát triển toàn diện.

Bạn đã có những kinh nghiệm nào trong việc giúp con đối diện với sự ganh đua, đố kỵ? Hãy chia sẻ những câu chuyện và bài học của bạn trong phần bình luận nhé.